«Бала еңбегін қанауға жол жоқ
Жазғы демалыста оқушылардың уақыттарын қалай өткізуіне олардың ата-аналарының ықпалы өте зор. Себебі, ауылдық жерлерде мектеп жасындағы, яғни кәмелетке толмаған балаларды әр түрлі жұмыстарға жегіп қойып жатқандарын көріп те, біліп те жүрміз. Бұл ретте көп адамдардың балалар еңбегі мен еңбек тәрбиесін шатастыратыны белгілі. Мұнда еңбек тәрбиесі дегеніміз – үйде ата-анаға көмектесу, қоғамдық жұмыстарға араласу. Балаларға мұндай еңбектен келіп-кетер қауіп жоқ. Керісінше, бұл баланы тәрбиелеудегі, болашақ өмірге бейімдеудегі негізгі құрал болып табылады. С.Сейфуллин орта мектебінде бала құқығы туралы үнемі түсіндірме жұмыстары ата-аналармен оқушылар арасында жүргізіліп отырады. Форумдар мен жиналыстар, сынып сағаттары, түңгі ауыл рейдтар, сауалнамалар өткізілді.
Қазақстандағы бала еңбегін пайдалану салалары мен нысандарына мыналар жатады:
Ауыл шаруашылығы жұмыстары (мақта, темекі, жүзім және т.б. дақылдар);
Үй шаруашылығы;
Көліктік қызметтер (шағын автобустардағы кондукторлар);
Қайыршылық (жергілікті балалар, көшіп-қонушылар, дені сау адамдар мен
мүгедектер):
Сексуалдық қанау (11-18 жас аралығындағы қыз балалар, трассалар, сауналар,
пәтерлер)
Ұсақ тонау;
Есірткі трафигі (сора тозаңын жинауға қатысу; мектептерде, шетелге, ел
ішінде шабарман болу);
Ата-аналарының, қамқоршыларының бала еңбегін пайдалануы
(жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрлеу, балаларды сату); пайда табу үшін бала асырап алу немесе қамқоршылықты ресімдеу; әлеуметтік жәрдемақылар, пайда алу үшін баланың дене мүшесін кемтар ету);
v Ата анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап алушысының жазбаша келісімімен еңбек шартын жасау мүмкін болады.
v Орта білім беру ұйымында негізгі орта , жалпы орта білім алған жағдайда, 15 жасқа толған азаматтармен
vСабақтан бос уақытта, денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін бұзбайтын жұмысты орындау үшін 14-жасқа толған оқушылармен
vКинематография ұйымданында, театр және концерт ұйымдарында, цирктерде денсаулығына және адамгершілік тұрғысынан дамуына нұқсан келтірмейтін, шығармалар жасауға және орындауға қатысу үшін осы баптың 2 тармағында айқындалған талаптарды сақтай отырып 14 жасқа толмаған адамдармен еңбек шартын жасау мүмкін делінген.
Қазақстандағы бала еңбегін пайдалану салалары мен нысандарына мыналар жатады:
Ауыл шаруашылығы жұмыстары (мақта, темекі, жүзім және т.б. дақылдар);
Үй шаруашылығы;
Көліктік қызметтер (шағын автобустардағы кондукторлар);
Қайыршылық (жергілікті балалар, көшіп-қонушылар, дені сау адамдар мен
мүгедектер):
Сексуалдық қанау (11-18 жас аралығындағы қыз балалар, трассалар, сауналар,
пәтерлер)
Ұсақ тонау;
Есірткі трафигі (сора тозаңын жинауға қатысу; мектептерде, шетелге, ел
ішінде шабарман болу);
Ата-аналарының, қамқоршыларының бала еңбегін пайдалануы
(жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрлеу, балаларды сату); пайда табу үшін бала асырап алу немесе қамқоршылықты ресімдеу; әлеуметтік жәрдемақылар, пайда алу үшін баланың дене мүшесін кемтар ету);
v Ата анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап алушысының жазбаша келісімімен еңбек шартын жасау мүмкін болады.
v Орта білім беру ұйымында негізгі орта , жалпы орта білім алған жағдайда, 15 жасқа толған азаматтармен
vСабақтан бос уақытта, денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін бұзбайтын жұмысты орындау үшін 14-жасқа толған оқушылармен
vКинематография ұйымданында, театр және концерт ұйымдарында, цирктерде денсаулығына және адамгершілік тұрғысынан дамуына нұқсан келтірмейтін, шығармалар жасауға және орындауға қатысу үшін осы баптың 2 тармағында айқындалған талаптарды сақтай отырып 14 жасқа толмаған адамдармен еңбек шартын жасау мүмкін делінген.
